Hoe humaan zijn we?

Toelichting
Coornhert leefde in een tijd van oorlog en strijd om het ‘ware’ geloof, van onrecht en intolerantie. Het lijkt wel onze tijd! Coornhert was een van de mensen die een proteststem liet horen en hier een visie tegenover stelde. De humanisering van de samenleving vormt daarbij de kern. Hoe humaan zijn we zelf, als individu en als gemeenschap? En in hoeverre brengen we Coornherts denkbeelden in de praktijk? In hedendaagse termen gaat het dan vaak om gastvrijheid versus xenofobie, om verdraagzaamheid versus (verbaal)geweld, om respect versus het gebrek daaraan, om de erkenning van gelijkwaardigheid versus racisme, de waarheid versus de leugen enz.

Maar het gaat ook om zelf in vrijheid na te denken (en te beslissen!) over belangrijke ethische vraagstukken rond leven, liefde en dood. De gelijkwaardigheid en waardigheid van ieder mens speelt hierbij de hoofdrol.

In goed overleg met het Humanistisch Verbond, afd. Haarlemmerland, zullen delen van het Coornhert500-jaarprogramma onder de aandacht worden gebracht van de circa 500 leden van de afd. Haarlemmerland en waar mogelijk worden toegesneden op wensen van deze leden.

Lezing – De vrije wil en het woord

Lezing door prof. dr. Joachim Duyndam op 22 september aanstaande Sociëteit Vereeniging, Zijlweg 1 Haarlem

De humanist Dirck Volkertszoon Coornhert (1522-1590) pleitte in zijn – zeer roerige – tijd voor geloofsvrijheid en tolerantie. Roerig vanwege de tachtigjarige oorlog met de Spaanse overheerser, een oorlog die ook langs godsdienstige lijnen werd uitgevochten, en waarin hij bevriend was met Willem van Oranje. Omdat Coornhert echter weigerde partij te kiezen voor katholieken of protestanten, werd hij door beide partijen verketterd, en moest hij daardoor menigmaal naar veilige heenkomens vluchten. Als denker verdedigde hij de vrije wil tegen predestinatie en erfzonde. Daarin is hij nauw verwant aan Erasmus (1469-1536), die de vrije wil verdedigde in zijn dispuut met Luther (1483-1546). Ook vandaag is het debat over de vrije wil zeer actueel, al wordt het niet meer langs religieuze lijnen gevoerd. Vandaag zijn het hersenonderzoekers als Dick Swaab en robotiseringsideologen als Yuval Noah Harari die het bestaan van de vrije wil ontkennen en haar afdoen als illusie. Hoe kan – en moet – het humanisme vandaag de vrije wil verdedigen? Dat het debat over de vrije wil niet alleen maar een theoretische kwestie is, kunnen we daaraan aflezen dat de kunst én het recht vrijuit te spreken (het vrije woord als uiting van de vrije wil), onder druk staan van enerzijds machten die hen willen beknotten en anderzijds ontsporingen van het vrije woord op de sociale media van het internet.

Literatuur:
Joachim Duyndam, Marcel Poorthuis en Theo de Wit (red.), Humanisme en religie. Controverses, bruggen, perspectieven. Delft: Eburon, 2005.

Link: https://www.humanistischverbond.nl/afdelingen/regio-noord-west/afdeling-haarlemmerland/